Church and cruise ship in Fira, Santorini, Cyclades Islands, Greece
Πασχαλινά ήθη και έθιμα στα νησιά των Κυκλάδων
Κάθε νησί των Κυκλάδων έχει μια ξεχωριστή παράδοση το Πάσχα με κυρίαρχο το έθιμο της νηστείας και της κατάνυξης!
Στην Αμοργό η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκινά με το παραδοσιακό άσπρισμα των σπιτιών και των δρόμων. Τη Μεγάλη Παρασκευή στο Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας ψέλνονται τα Εγκώμια και γίνεται η περιφορά του Επιταφίου μέσα στους χώρους της Μονής. Το βράδυ γίνεται σε όλα τα χωριά η περιφορά του Επιταφίου όπου προσφέρονται ψωμί, ελιές και νηστίσιμα γλυκά και οι γυναίκες ραίνουν την πομπή με αρώματα. Κατά της περιφορά καίνε στους δρόμους φωτιές και ανάβουν δάδες ενώ κτυπούν πένθιμα όλες οι καμπάνες.
Το Μεγάλο Σάββατο κάθε σπίτι ετοιμάζει το σφαχτό «ρίφι ή αρνί», όπου ψήνουν στο φούρνο μέσα σε ταψιά. Σούβλα δεν συνηθίζεται στην Αμοργό. Την ημέρα της Λαμπρής κτυπούν οι καμπάνες όλων των Εκκλησιών χαρμόσυνα και μετά το μεσημέρι αρκετός κόσμος πηγαίνει στο Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας, από εκεί παίρνουν την εικόνα της Παναγίας συνοδευόμενη από την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, τα λάβαρα της Αναστάσεως και τα εξαπτέρυγα και πεζή ανεβαίνουν το μονοπάτι προς την Χώρα.
Στην Ανάφη το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου προετοιμάζουν το “φουρνί” για να δεχτεί το κατσικάκι σε ταψί με αναφιώτικο τυρί. Η πόρτα του «φουρνιού» σφραγίζεται με λάσπη καθώς και η καπνοδόχος, για να μην περάσει αέρας και καεί το κρέας. Επίσης ετοιμάζουν το κίτρινο ψωμί ή αλλιώς τυρόπιτα καθώς και τα μελιτερά (με φρέσκια μυζήθρα).
Στην Άνδρο το βράδυ της Ανάστασης οι νέοι του νησιού γεμίζουν με μπαρούτι σιδερένιους σωλήνες στο χώμα και τους πυροδοτούν. Το ίδιο βράδυ τρώνε τον παραδοσιακό «λαμπριάτη», ψητό αρνί ή κατσίκι στο φούρνο γεμιστό με λαχανικά. Στην Παλαιόπολη, στο Κόρθι και σε άλλα χωριά το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα παίζουν στο δρόμο τα «τσούνια», παραδοσιακό παιχνίδι που μοιάζει με το μπόουλινγκ.
Στην Ηρακλειά την παραμονή της Λαμπρής οι νοικοκυρές ετοιμάζουν μαγειρίτσα και γλυκίσματα που φτιάχνονται από φρέσκια ντόπια κατσικίσια μυζήθρα, τα ξακουστά μελιτίνια. Το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου προετοιμάζουν το παραδοσιακό γεμιστό κατσίκι με ρύζι και συκωταριά που σιγοψήνεται στο ξυλόφουρνο μέχρι το τέλος της Αναστάσιμης ακολουθίας. Την Κυριακή του Πάσχα, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στις αυλές των σπιτιών, ψήνουν αρνιά και διασκεδάζουν μέχρι την αυγή.
Στην Ίο χορωδίες γυναικών και κοριτσιών ψάλλουν την Μ. Παρασκευή τα Εγκώμια κατά την περιφορά των δύο επιταφίων των Ενοριών του νησιού. Το βράδυ του Μ. Σαββάτου επικρατεί το έθιμο του “συχώριου” για τους νεκρούς συγγενείς, όπου φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει “διαβάσει” ο παπάς και τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του νησιού. Ο πολιτιστικός Σύλλογος Ίου «η Φοινίκη» αναβιώνει μια εβδομάδα μετά το Πάσχα το έθιμο της «κούνιας» όπου παλαιότερα την άνοιξη οι νέοι της Ίου μαζεύονταν στις γειτονιές της Χώρας, έφτιαχναν κούνιες όπου τα νεαρά κορίτσια κουνιούνταν και τραγουδούσαν ερωτικά τραγούδια.
Στην Κύθνο το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται το «συχώριο»: για την ανάπαυση των ψυχών των συγγενών τους οι πιστοί φέρνουν στην εκκλησία κρέας ψητό, κρασί και ψωμί τα οποία έχει ευλογήσει (“διαβάσει”) ο παπάς και τα προσφέρουν στους παρευρισκόμενους. Χαρακτηριστικό έθιμο του νησιού είναι αυτό της “Κούνιας”. Την ημέρα της Λαμπρής, στήνεται στην πλατεία του νησιού μία κούνια στην οποία αιωρούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές με απώτερο σκοπό την υπόσχεση γάμου.
Στη Μήλο το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται στο χωριό “Πλάκες” η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης του Χριστού. Την ημέρα της Κυριακής του Πάσχα, γίνεται το “κάψιμο” του Ιούδα και το έθιμο του “μπαρουτιού” στις αυλές των εκκλησιών του Αγίου Σπυρίδωνα( Τριοβάσαλος) και του Αγίου Γεωργίου (ΠέραΤριοβάσαλος)
Στη Μύκονο τη Μεγάλη Εβδομάδα οι γυναίκες ασπρίζουν τα σπίτια.Την Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η περιφορά του Επιταφίου στο Ματογιάννι και το Μεγάλο Σαββατο η Ανάσταση στο μικρό μοναστήρι του Παλαιοκάστρου στην Ανω Μερά.
Στη Νάξο το Πάσχα γιορτάζεται σε όλα τα μοναστήρια και τις εκκλησιές του νησιού με θρησκευτική κατάνυξη. Την Μεγάλη Παρασκευή οι κοπέλες καθαρίζουν τις εκκλησιές, στολίζουν τον Επιτάφιο και μετά ακολουθεί η περιφορά. Στο πασχαλινό τραπέζι ξεχωρίζει το παραδοσιακό «μπατούδο», κατσικάκι γεμιστό με εντόσθια, λαχανικά, ρύζι, αυγά και τυρί ψημένο στο φούρνο.
Στη Σαντορίνη το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής οι κοπέλες των χωριών στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια. Κατά την περιφορά του Επιταφίου οι γυναίκες ραίνουν από τις αυλές των σπιτιών την πομπή με ροδόνερο. Το Μεγάλο Σάββατο μετά την Ανάσταση όλοι επιστρέφουν σπίτι τους για να φάνε τα «σγαρδούμια».Την Κυριακή του Πάσχα γίνεται σε αρκετά χωριά του νησιού λαϊκό δικαστήριο του «Οβραίου» (πάνινο ομοίωμα ανθρώπου) ο οποίος καταδικάζεται σε θάνατο, κρεμιέται και καίγεται από τους κατοίκους.
Στη Σέριφο το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ πηγαίνουν όλοι στην εκκλησία με καλαθάκι όπου μέσα τοποθετούν τυρί, κουλούρια και κόκκινα αυγά. Μόλις τελειώσει η λειτουργία οι πιστοί επιστρέφουν σπίτι τους μεταφέροντας το Άγιο φως όπου με τη φλόγα σχηματίζουν πάνω από την πόρτα τους Σταυρό. Το Μεγάλο Σάββατο μετά την Ανάσταση, φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα το οποίο καίνε συμβολικά.
Στη Σίφνο οι κάτοικοι προετοιμάζονται καθ΄όλη την πασχαλινή περίοδο με άσπρισμα και βάψιμο των σπιτιών τους και με την παρασκευή των “πουλιών της Λαμπρής” (παραδοσιακά γλυκίσματα σε σχήματα ζώων ή αντικειμένων στολισμένα με κόκκινα αβγά).Την Μεγάλη Παρασκευή στολίζουν τον επιτάφιο. Το Μεγάλο Σάββατο και η Δεύτερη Ανάσταση, την Κυριακή του Πάσχα, είναι ιδιαίτερα κατανυκτικές στην Μονή της Παναγίας της Βρυσιανής, στην Παναγία την Κόχη στον Αρτεμώνα και σε άλλες εκκλησίες και ξωκλήσια του νησιού.
Το πασχαλιάτικο αρνί στη Σίφνο ψήνεται στο «μαστέλο» (πήλινο δοχείο) με άνηθο και ντόπιο κόκκινο κρασί. Στο εορταστικό τραπέζι υπάρχει ακόμα η σπιτική ξινομυζήθρα και η μελόπιτα, ένα τοπικό γλύκισμα από μέλι, μυζήθρα και αυγά. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα στην κεντρική πλατεία της Απολλωνίας οργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου το κάψιμο του Ιούδα. Σε ορισμένα χωριά γίνονται «τα τσούνια»,ένα παιχνίδι ανά ζεύγη όπου με μια ξύλινη μπάλα οι παίκτες επιχειρούν να ρίξουν κάτω τα εννιά ξύλινα «τσούνια».
Στη Τζιά τη Μεγάλη Παρασκευή, γίνεται η περιφορά τον Επιταφίου στην Κορησσία. Ξεκινώντας από την Αγία Τριάδα, οι πιστοί πλημμυρίζουν τα δρομάκια φτάνοντας μέχρι το πλοίο. Εκεί Καπετάνιος και πλήρωμα υποδέχονται τον Επιτάφιο με φωτοβολίδες και σφυρίγματα. Στην Ιουλίδα, την πρωτεύουσα του νησιού, οι επιτάφιοι των τριών ενοριών καταλήγουν μέσα από τα φρεσκο-ασβεστωμένα σοκάκια και τα παραδοσιακά στεγάδια στην κεντρική Πλατεία.
Το Μεγάλο Σάββατο, υποδέχονται το Άγιο Φως που έρχεται δια θαλάσσης στο λιμάνι της Κορησσίας εν μέσω πυροτεχνημάτων που γεμίζουν τον κυκλαδίτικο νυχτερινό ουρανό. Την Κυριακή του Πάσχα, εκτός από τη Λειτουργία της Αγάπης, αναβιώνει το έθιμο της καύσης του Ιούδα. Οι Τζιώτισσες νοικοκυρές ετοιμάζουν το πασχαλινό τραπέζι. Κουλούρια, τσουρέκια, ντόπιο τυρί και αρνί που ψήνεται στον παλιό ξυλόφουρνο .
Στη Φολέγανδρο το Μεγάλο Σάββατο όλα τα σπίτια δέχονται την ευλογία της εικόνας της Παναγιάς της οποίας η περιφορά διαρκεί 3 μέρες και ξεκινάει την Κυριακή του Πάσχα από τη Χώρα και τα στενά του Κάστρου εν μέσω βεγγαλικών. Τη δεύτερη ημέρα η εικόνα περνάει από την Άνω Μεριά και τις αγροικίες, ενώ την τρίτη μέρα κατευθύνεται στον Πετούση και στο Λιβάδι για να καταλήξει στον Καραβοστάση όπου ο ιερέας ευλογεί τα σπίτια και όλα τα σκάφη που βρίσκονται στο λιμάνι. Το βράδυ η εικόνα επιστρέφει στο μοναστήρι της Παναγίας όπου παραμένει μέχρι το επόμενο Πάσχα.
Στην Τήνο τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ αρχίζει η περιφορά των επιταφίων όπου στο τέλος της διαδρομής τους συναντώνται στην εξέδρα της παραλίας, γίνεται δέηση και εν συνεχεία επιστρέφουν στις ενορίες τους. Η πομπή σταματάει συχνά στα δρομάκια της πόλης ή των χωριών και γίνονται δεήσεις. Το πρωί του Μ. Σαββάτου γίνεται η πρώτη ανάσταση και όταν ο παπάς πει το «Ανάστα ο Θεός κρίναι την γην» σκορπίζονται μονόφυλλα σε όλη την εκκλησία ενώ οι πιστοί προσπαθούν να πιάσουν ένα στον αέρα και να το βάλουν στο πορτοφόλι τους για να είναι πάντα γεμάτο.
Στη Σύρο το Πάσχα γιορτάζεται ταυτόχρονα και από την Ορθόδοξη και την Καθολική κοινότητα. Οι Κυκλάδες είναι η μοναδική ίσως περιοχή του κόσμου όπου οι Καθολικοί γιορτάζουν το Πάσχα τους μαζί με τους Ορθόδοξους. Την Μεγάλη Παρασκευή ακολουθούν με ευλάβεια τους Επιτάφιους που ξεκινούν από εκκλησίες είτε Ορθοδόξων, είτε Καθολικών.
About The Author
