22 Ιανουαρίου 2004: Όταν η μετεωρολογική βόμβα διέλυσε το λιμάνι της Νάξου
Οσα χρόνια και αν περάσουν, εκείνο το βράδυ της 22ας Ιανουαρίου 2004 θα το θυμούνται όλοι όσοι το έζησαν στη Νάξο.
Μια μετεωρολογική βόμβα που έπεσε στο νησί παρέσυρε σαν χαρτί τους βράχους του μόλου της Νάξου και πήρε και σήκωσε ένα μεγάλο μέρος του λιμανιού της Νάξου…
Ολη μέρα, την Πέμπτη 22 Ιανουαρίου 2004 λυσσομανούσε ο αέρας και δεν έλεγε να κοπάσει. Μοιραία έκλεισε όλο τον κόσμο σπίτια του ενώ πολλοί ιδιοκτήτες σκαφών τόλμησαν να πάνε στο λιμάνι για να βγάλουν έξω τα σκάφη τους… Όμως δεν κατάφεραν κάτι. Ο «Συριανός» (σ.σ. Βορειοδυτικός άνεμος) χτύπησε σε ανύποπτο χρόνο το νησί και για περίπου 12 ώρες μαστίγωνε χωρίς έλεος όχι μόνο το λιμάνι και τη πόλη της Χώρας αλλά σχεδόν όλο το νησί. Όπως αναφέρει η «Κυκλαδική» της 23ης Ιανουαρίου 2004, «Μετεωρολογική βόμβα έπληξε τα νησιά των Κυκλάδων αφήνοντας πίσω της ένα λαβωμένο λιμάνι στη Νάξο αλλά και ανάλογες ζημιές σε Κέα, Αμοργό, Κουφονήσι, Τήνο, Άνδρο, Σαντορίνη. Με βάση το αρχείο της εφημερίδας διαβάζουμε ότι στη Κέα είχε «βουλιάξει» το μισό λιμάνι, στην Τήνο «το χιόνι είχε φτάσει στο ένα μέτρο στα ορεινά και το νησί είχε μείνει χωρίς ρεύμα για 25 ώρες» ενώ στη Σαντορίνη «το νησί έμοιαζε να …περπατάει». Ναι αυτοί ήταν οι τίτλοι των σχετικών άρθρων που περιέγραφαν την συνέπειες αυτής της …βόμβας που πάντως είχε προειδοποιήσει δέκα περίπου μέρες νωρίτερα όταν είχε «χτυπήσει» σε μικρότερη κλίμακα τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Οταν λέμε μετεωρολογική βόμβα, μιλάμε για ανέμους που τρέχουν με ταχύτητα 75 κόμβων (!!!) όπως είχε καταγραφεί από τον μετεωρολογικό σταθμό εκείνο το πρωινό της 22ης Ιανουαρίου πριν τεθεί εκτός μάχης από μία τέντα που είχε φύγει σπάζοντας τις κεραίες του σταθμού. Και οι 75 κόμβοι μεταφράζονται σε 138 περίπου χιλιόμετρα την ώρα ήτοι 14 περίπου μποφόρ με το ύψος του κύματος πολύ απλά να περνάει την προβλήτα του λιμανιού και να σκεπάζει τα πάντα στο πέρασμά του…
Η επόμενη μέρα είναι …Αποκάλυψη.
Το λιμάνι έχει λαβωθεί άσχημα, όπως βλέπετε στη φωτογραφία, ο επήνεμος μώλος με τους θεόρατους βράχους ξεδονιάστηκε και πλέον η θάλασσα μπαίνει ζωντανή, όπως λένε, στο λιμάνι. Η άμμος έχει σκεπάσει σχεδόν όλη την παραλιακή ζώνη και έχει μπει σε μαγαζιά που οι πόρτες δεν άντεξαν και έσπασαν από τον αέρα. Βάρκες ψαράδων βουλιαγμένες παντού. Και όλων το βλέμμα παγωμένο…
Είχε διαλύσει τον κυματοθραύστη…
Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Την διηγείται και πάλι στην Κυκλαδική, δέκα χρόνια αργότερα ο τότε δήμαρχος Νάξου…
Δεκα χρόνια μετά ο κ Βασίλης Κόκκοτας επιμένει ότι το κράτος είχε κινηθεί τάχιστα με σημείο αναφοράς την άμεση ανακήρυξη του νησιού (μαζί με Άνδρο, Κέα, Σύρο, Τήνο) σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. « η εμπειρία που είχαμε βιώσει τότε ήταν πρωτόγνωρη. Είχε διαλύσει τον κυματοθραύστη. Τα ίδια είχαν συμβεί και στα άλλα νησιά. Όμως, το Υπουργείο και ο κρατικός μηχανισμός είχε κινηθεί αστραπιαία. Είπαν ότι δεν πρέπει να έρθει πλοίο ώστε να αποφύγουν το ρίσκο. Τους είχα πει «μα είναι η Νάξος ένα νησί 20.000 κατοίκων. Πρέπει να ρθείτε άμεσα να έχετε γνώση. Και ήρθαν με το ελικόπτερο. Ο Γενικός γραμματέας λιμένων ο κ. Θωμόπουλος με κλιμάκιο του υπουργείου. Μας ενδιάφερε πρωτίστως να βγει το ΦΕΚ που κηρύσσει το νησί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Και το καταφέραμε γιατί δεν μείναμε στα λόγια. Συν τοις άλλοις είχαμε να αντιμετωπίσουμε και την αλλαγή κυβέρνησης. Πήγα σε σύσκεψη υπό τον Σουφλιά, ήταν μαζί μου και ο Δήμαρχος Τήνου, που ήταν πρώην στρατιωτικός και φίλα προσκείμενος στην τότε κυβέρνηση. Καταθέσαμε ολοκληρωμένο φάκελο. Με επιχειρήματα. Εάν δεν πας προετοιμασμένος σε αυτού του είδους τις συσκέψεις δεν μπορείς να κερδίσεις τίποτα περισσότερο από το «κάτι θα πάρεις κι εσύ» που είπε ο Υπουργός στον τότε Δήμαρχο Τήνου. Βγήκε η πίστωση φτιάξαμε τον λιμενοβραχίονα. Πολλά χρήματα. Και έχω και ένα παράπονο. Ακόμη και σήμερα ακούω που λένε ότι βάλαμε άσπρες πέτρες και έχει αλλάξει η εικόνα. Τι να έκανα; Να ψαρέψουμε τις μαύρες; Ήταν δυνατόν; Το λιμάνι έμοιαζε με μία σπασμένη τσατσάρα, που δεν έχει δόντια. Νομίζω ότι ήταν ρεκόρ που καταφέραμε και πήραμε τις πιστώσεις ώστε να αποκαταστήσουμε τις βλάβες. Ακόμη και σήμερα εάν δείτε υπάρχουν νησιά όπως η Αμοργός ή τα Κουφονήσια που ταλαιπωρούνται. Και αυτό κρατάμε από την εμπειρία του 2004. Ότι ο κρατικός μηχανισμός έχοντας απέναντί του μία ολοκληρωμένη πρόταση λειτούργησε γρήγορα»
Μίλησε και ο Γιάννης Δημητροκάλλης που ήταν τότε πρόεδρος του Λιμενικού Ταμείου Νάξου. Η άποψή του είναι λίγο διαφορετική από τον τότε Δήμαρχο και πρόεδρο του Λιμενικού Ταμείου λέγοντας «αυτό που μπορώ να πω εγώ είναι ότι το κράτος λειτούργησε με αρκετή καθυστέρηση και όχι τίποτα άλλο αλλά μας κυνήγησε μέσω του Λιμεναρχείου για τις προσπάθειες που κάναμε ώστε να καλύψουμε όσο γίνεται πιο άμεσα τις …τρύπες που υπήρχαν και δημιουργούσαν προβλήματα».
Ο κ. Δημητροκάλλης με την ιδιότητα του μηχανικού ξεκαθαρίζει τα πράγματα «με βάση την γραφειοκρατία και τον τρόπο που αντιδρά το κράτος, ναι κινήθηκε γρήγορα και έχει δίκιο ο κ. Κόκκοτας όσον αφορά αυτές τις πράξεις. Όμως, όταν λέμε …γρήγορα εννοούμε αρχίζουν τα έργα μετά το καλοκαίρι. Και εμείς τι θα κάναμε έως τότε; Είχαμε Πάσχα μπροστά μας, Είχαμε καλοκαιρινή περίοδο και μάλιστα με Ολυμπιακούς Αγώνες να διεξάγονται στην Αθήνα. Τι να κάναμε; Να περιμέναμε πότε θα τελειώσουν όλα αυτά για να πιάσουν δουλειά στη Νάξο; Να αφήναμε το λιμάνι με καθαρά τρία μέτρα πλάτος και ένα αυτοκίνητο κάθε φορά να κινείται προς το πλοίο που περίμενε για να φορτώσει; Έτσι πήρα πρωτοβουλίες. Ζήτησα τη βοήθεια ιδιωτών και του Δήμου καθώς το Λιμενικό Ταμείο είχε μόνο ένα εργάτη. Ξεκινήσαμε να καθαρίζουμε την Μεγάλη Δευτέρα με τρεις εργάτες και έως τη Μεγάλη Πέμπτη το πρωί ακόμη εγώ φτυάριζα. Πέρασε ο Δήμαρχος και μου λέει «Γιάννη τι κάνεις;» Τι να του απαντήσω; Έπρεπε το κεφαλόσκαλο να είναι έτοιμο. Αποκαταστήσαμε άμεσα τη μικρή προβλήτα για να συνεχιστεί η επικοινωνία της Νάξου με τις Μικρές Κυκλάδες και δεν χρειαστήκαμε περισσότερο από δύο μήνες. Δουλέψαμε όπως είπα έως και τη Μεγάλη Πέμπτη για να αντιμετωπίσουμε την αυξημένη κίνηση ελέω Πάσχα με ιδιώτες καθώς ο ανάδοχος του έργου από το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ θα έπιανε δουλειά πολύ αργότερα. Τα καταφέραμε. Και ήρθε ο τότε Λιμενάρχης και μου έριξε πρόστιμο 25.000 ευρώ (και 2.500 ευρώ στον Σταμάτη Καπίρη, ως μέλος του Λιμενικού Ταμείου) γιατί λέει επιφέραμε αλλοιώσεις στον αιγιαλό και στην παραλίες και ότι είχαμε διαπράξει παραβάσεις του νόμου…. Εάν είναι δυνατόν; Το μόνο που είχαμε κάνει ήταν να προσπαθήσουμε να ενεργήσουμε με μικρά έργα ώστε να παραμείνει το λιμάνι λειτουργικό τόσο το Πάσχα όσο και την καλοκαιρινή περίοδο. Και ήρθε ο τότε Λιμενάρχης και το μόνο που έκανε ήταν να κοιτάξει το γράμμα του Νόμου. Ναι, κατάφερα μετά από δικαστικό αγώνα να μην πληρώσω το πρόστιμο αλλά σίγουρα αυτή η εμπειρία μου έχει μείνει. Να προσπαθούμε να σώσουμε το λιμάνι, να καλύψουμε την αργοπορία του κρατικού μηχανισμού και να έρχεται το ίδιο το κράτος να μας τιμωρεί γιατί θέλουμε το γενικότερο καλό του τόπου μας…»
“Βόμβες”
Ορισμένα βαρομετρικά χαμηλά αναπτύσσονται με τόσο εκρηκτικό τρόπο, ώστε το 1980 δύο επιστήμονες, οι Sanders και Gyakum, τα ονόμασαν «μετεωρολογικές βόμβες».
Μετά την πρωτοποριακή μελέτη των δύο μετεωρολόγων, το φαινόμενο στη διεθνή βιβλιογραφία καλείται SG1980. Η μετεωρολογική βόμβα ως εκρηκτική κυκλογένεση καθορίζεται από μια πτώση της ατμοσφαιρικής πίεσης 24 mb/24 ώρες για τα βόρεια πλάτη.
Για το γεωγραφικό πλάτος της χώρας μας, στο βαρομετρικό χαμηλό η πίεση στο κέντρο του θα πρέπει να πέφτει πάνω από 17 μιλιμπάρ μέσα σε ένα 24ωρο.
Στο συγκεκριμένο σύστημα που βλέπουμε και στη δορυφορική η βάθυνσή ήταν 30 mb σε 30 ώρες καθώς το πρωί της προηγούμενης ημέρας η ατμοσφαιρική πίεση ήταν 1002 mb και πήγε στα 972 mb!
Η Μετεωρολογική “βόμβα” του 2004
Το κέντρο του βαρομετρικού χαμηλού που στην ανάλυση του χάρτη επιφανείας 1200 GMT ήταν 981 mb, ενώ τις απογευματινές ώρες βάθυνε κι άλλο και στον αυτόματο μετεωρολογικό της Ικαρίας, στο metar του σταθμού έφτασε τα 972 (στην απογευματινή μου βάρδια στο ΕΜΚ , είδα παρατήρηση στα 971 mb)
Αργότερα πάντως ως επίσημη τιμή κατεγράφησαν τα 972 mb που είναι η χαμηλότερη όλων των εποχών και η βάθυνσή αυτού του συστήματος ήταν 30 mb σε 30 ώρες καθώς το πρωί της προηγούμενης ημέρας η ατμοσφαιρική πίεση ήταν 1002 mb.
Με το σύστημα που επηρέασε τη χώρα μας είχαμε ταυτόχρονα και επιβεβαίωση του ορισμού «μετεωρολογικής βόμβας» για τα δικά μας γεωγραφικά πλάτη, σύμφωνα με την διεθνή ορολογία. Στην ΕΜΥ “βλέπαμε” 3-4 μέρες πριν ότι θα είχαμε έντονη κακοκαιρία και βγάλαμε έκτακτο δελτίο έγκαιρα.
Από τα μέσα ενημέρωσης όμως το θέμα δεν είχε προβληθεί, ενώ η πολιτική προστασία βρισκόταν τότε στα σπάργανά της. Μία μέρα πριν και ενώ είχε βγει το έκτακτο δελτίο από τη ΕΜΥ, βλέποντας την τεράστια βάθυνση του συστήματος, επέλεξα συνειδητά να χρησιμοποιήσω την λέξη “Μετεωρολογική Βόμβα”.
Έχοντας διαβάσει πρόσφατα την σχετική μελέτη και για να τονίσω την σοβαρότητα της κατάστασης , στο βραδινό δελτίο του MEGA ανέφερα για πρώτη φορά δημόσια την λέξη «Μετεωρολογική Βόμβα» , όπως άλλωστε και τυπικά περιγραφόταν στα επιστημονικά συγγράμματα.
Οι αντιδράσεις βέβαια στην ΕΜΥ ήταν ποικίλες. Θύμισα σε πολλούς συναδέλφους που διαφωνούσαν ότι μια ανάλογη περίπτωση είχε παρουσιαστεί στις 30 Νοεμβρίου του 1990 , τότε που ένα βαρομετρικό χαμηλό (1.012 μιλιμπάρ) από την περιοχή της Σύρτης «βάθυνε» κατά 22 μιλιμπάρ μέσα σε ένα 24ωρο και μετακινήθηκε προς το Βόρειο Ιόνιο και προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στην Κέρκυρα , αλλά λίγοι συμφωνούσαν ότι θα είχε τόσο μεγάλη έκταση η συγκεκριμένη κακοκαιρία και έλεγαν ότι δεν έπρεπε να το ονομάσω βόμβα.
Τελικώς τα αποτελέσματα της κακοκαιρίας απέδειξαν οτι η αναφορά μου δεν ήταν επικοινωνιακό «τρικ» αλλά μια τραγική πραγματικότητα. Οι άνεμοι ανοιχτά της Λήμνου είχαν ταχύτητα 182 χλμ. την ώρα, ενώ άνεμοι με ταχύτητα 180 χλμ. την ώρα «σάρωσαν» Άνδρο και Νάξο και στη Χίο έφθασαν τα 160χλμ. Είναι ενδεικτικό ότι υπήρξαν κύματα που το ύψος τους έφτανε κατά το ΕΛΚΕΘΕ tα 12 μέτρα ( ανεπίσημες πληροφορίες αναφέρουν και τα 15 μέτρα).
Οι μέγιστοι άνεμοι στα συνοπτικά τηλεγραφήματα των μετεωρολογικών σταθμών της ΕΜΥ έφτασαν τα 12 Beaufort, ενώ το σύστημα αυτό από τις νυχτερινές ώρες, εισερχόμενο στην ηπειρωτική Τουρκία παρουσίασε γρήγορη εξασθένηση. Τόση μεγάλη βάθυνση βαρομετρικού χαμηλού δεν έχει παρουσιαστεί στην ανατολική Μεσόγειο και ειδικότερα στην περιοχή μας, ενώ έχουν εμφανιστεί ανάλογες περιπτώσεις στην Αλγερία και την Γαλλία.
Πρέπει πάντως να γνωρίζουμε ότι οι Μετεωρολογικές βόμβες είναι μεγάλος κίνδυνος, ειδικά για τη ναυτιλία. Όπως συμβαίνει και στους τροπικούς κυκλώνες, οι βόμβες αποδυναμώνονται μετά από την προσέγγιση σε ξηρά, αλλά σε μια πολύ μικρότερη έκταση, οι ριπές του ανέμου επιφανείας ξεπερνούν και τους 100 knots. Βέβαια τα τελευταία χρόνια η λέξη αυτή παραχρησιμοποιείται επικοινωνιακά . Την παραμικρή κακοκαιρία την λένε βόμβα ….
Παραδείγματα καταστρεπτικών βομβών στην Ευρώπη είχαμε τον Οκτώβριο του 1987 στη Νότια Αγγλία (Burt και Mansfield, 1988) και τις θύελλες των Χριστουγέννων του 1999 (στο Παρίσι), οι οποίες στοίχισαν 130 ζωές και προκάλεσαν οικονομικές ζημίες της τάξεως των 13 δισεκατομμυρίων Euro στην κεντρική Ευρώπη.
Με πληροφορίες από την “Κυκλαδική (του 2004 και του 2014) και από το news247.gr.
About The Author
