Ο Μαγικός Καθρέπτης του Βυζαντίου: Από τα Αρχεία του Παναγίου Τάφου μέχρι τα λαϊκά παραμύθια της Νάξου
Στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου υπάρχει ένα πολύτιμο χειρόγραφο που αναφέρει έναν πολύ περίεργο θρύλο για τον λεγόμενο “Μαγικό Καθρέφτη”. Το επεισόδιο που αναφέρεται συνέβη στην Κωνσταντινούπολη, στα χρόνια του Βυζαντίου, επί Βασιλέως Μιχαήλ του Γ’, ο οποίος βασίλεψε από το 842 έως το 867 μ.Χ.
Ο Αυτοκράτορας αυτός, ο επιλεγόμενος Μέθυσος λόγω του έκλυτου βίου του, αφού παρευρέθη μια μέρα στους αγώνες, στον περίφημο Ιππόδρομο της Πόλης, επέστρεψε στο παλάτι του και κατά την προσφιλή του συνήθεια, επιδόθηκε με πάθος σε τρελό φαγοπότι και σε άγριες κραιπάλες μαζί με τους φίλους και τις ερωμένες του.
…Και εκεί, μέσα στη μεγάλη τους ευθυμία και στην παραζάλη, κατέφτασε ο Γραμματικός του παλατιού και ανακοίνωσε στον Αυτοκράτορα πως οι Τούρκοι αρμάτωναν τα φουσάτα τους κι ετοιμάζονταν να επιτεθούν εναντίον της Βασιλεύουσας.
Μα, πώς κατείχε άραγε τούτη την πληροφορία ο ταπεινός Γραμματικός; Ιδού, λοιπόν…
Η βασιλεία διέθετε έναν καθρέφτη μέγα και θαυμαστό, ο οποίος είχε κατασκευαστεί με αξεπέραστη τέχνη και ανυπέρβλητη αστρονομική γνώση από τον Λέοντα τον Μαθηματικό.
Και μέσα από αυτόν τον Μαγικό Καθρέφτη μπορούσες να δεις όλο τον κόσμο, τους βασιλείς, τους αφεντάδες, τους στρατηγούς, τα φουσάτα, τα άλογα, τα άρματα, τα κάστρα, τις χώρες και καθετί άλλο που σε ενδιέφερε.
Έτσι, ο Γραμματικός στάθηκε εκστατικός μπροστά στον περίφημο καθρέφτη και είδε τα φουσάτα των Τούρκων να συγκεντρώνονται για να επιτεθούν στην Κωνσταντινούπολη και πήγε τρεχάλα και το είπε στον Βασιλιά του.
Καθώς άκουσε ο Μιχαήλ τούτο το μαντάτο την ώρα που γλεντοκοπούσε ξέγνοιαστα με την παρέα του, εξοργίστηκε τόσο πολύ, όχι με το θράσος των Τούρκων, αλλά με το θράσος εκείνης της απαίσιας προφητείας του “Μαγικού Καθρέφτη” που του χάλασε τη διάθεση και τον σήκωσε από το γλέντι.
Και για να μην πάψουν οι χοροί και τα τραγούδια, έστειλε έναν από τους υπηρέτες του να συντρίψει ευθύς τον πολύτιμο καθρέφτη που τον πονοκεφάλιαζε με περιττές σκοτούρες, ενώ ταυτόχρονα καθύβρισε τον Γραμματικό του με λόγια που δε λέγονται και τον έδιωξε κακήν κακώς από το παλάτι του.
Επίσης, στα λαογραφικά κείμενα του Νικόλαου Πολίτη, βρίσκουμε σχετικές αναφορές για καθρέφτες με ισχυρές μαγικές δυνάμεις σε αντίστοιχες ελληνικές παραδόσεις.
Σ’ ένα παραμύθι της Νάξου, η μια από τις τρεις κόρες του Βασιλιά ζήτησε κάποτε από τον πατέρα της, που επρόκειτο να κάνει ένα ταξίδι, να της φέρει έναν καθρέφτη “που να βλέπει μέσα του ό,τι γίνεται στον κόσμο ολάκερο”. Ο βασιλιάς του παραμυθιού πράγματι αγόρασε όλα όσα του είχαν παραγγείλει οι κόρες του και εκείνη που πήρε τον καθρέφτη, καθόταν μέρα και νύχτα κι έβλεπε τι γινόταν σε όλη την οικουμένη.
Αλλά και στις μεσαιωνικές παραδόσεις απαντούμε καθρέφτες με αλλόκοτες ιδιότητες. Ο Πόπλιος Βιργίλιος Μάρων, σημαίνων Ρωμαίος ποιητής που έγραψε την περίφημη “Αινειάδα”, ασχολούνταν ιδιαιτέρως με την αστρονομία και απέκτησε τη φήμη του αξεπέραστου μάντη και το όνομά του συνδέθηκε με μαγικές πρακτικές.
Ο Βιργίλιος, λοιπόν, μέσα από έναν παράξενο καθρέφτη, έδειξε σε έναν ιππότη την άπιστη γυναίκα του, που, ενώ εκείνος πολεμούσε σε απομακρυσμένες χώρες, εκείνη πρόδιδε τη συζυγική αφοσίωση και έστηνε συνωμοσία με τον εραστή της να δολοφονήσουν τον ιππότη άντρα της, όταν εκείνος θα επέστρεφε από τον πόλεμο. Αλλά, ο απατημένος στρατιώτης επέστρεψε κρυφά στο σπιτικό του και σκότωσε τους δύο εραστές, που τους βρήκε να μιαίνουν τη συζυγική τους κλίνη.
Την ίδια περίοδο, διάφοροι Άραβες συγγραφείς μνημόνευαν μαγικούς καθρέφτες στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Σχετική περιγραφή βρίσκουμε σ’ ένα παλιό αραβικό χειρόγραφο του 11ου αιώνα, με τίτλο “Οι Πολύτιμοι Λίθοι της Θαλάσσης”.
Σ’ έναν ψηλό χάλκινο φάρο της αιγυπτιακής πόλης, ο τότε Βασιλιάς Σουρίντ είχε τοποθετήσει έναν μεγάλο καθρέφτη, που είχε τη δύναμη να δείχνει όλα όσα συνέβαιναν στα “εφτά κλίματα του κόσμου”, αλλά και όλους τους ταξιδιώτες που κατέφταναν στην Αίγυπτο.
Σε μια άλλη πόλη της Αιγύπτου, στη Σάις, που βρισκόταν στο δυτικό Δέλτα του Νείλου, ο Βασιλιάς της χώρας είχε βάλει πάνω σε παρόχθιους πυργίσκους τεράστιους χάλκινους καθρέφτες. Μερικοί από αυτούς συγκέντρωναν τις ακτίνες του Ήλιου επάνω στα εχθρικά πλοία και τα πυρπολούσαν.
Σε άλλα, πάλι, κάτοπτρα, καθρεφτίζονταν οι πολιτείες που βρίσκονταν αντίκρυ, ενώ σε άλλα εμφανίζονταν όλες οι χώρες της Αιγύπτου με τα χωράφια και τα σπαρτά τους ακόμα. Αλλά υπήρχαν και εκείνοι οι μαγικοί καθρέφτες που έδειχναν όλα όσα έμελλε να συμβούν στις ζωές των ανθρώπων.
Άλλοι μεσαιωνικοί συγγραφείς αναφέρουν έναν θαυμάσιο καθρέφτη, φτιαγμένο από ένα περίεργο μέταλλο, ο οποίος ήταν στημένος στην κορυφή του ιστορικού φάρου της Αλεξάνδρειας κι έδειχνε από πολύ μακρινή απόσταση τα καράβια που κατέπλεαν στο λιμάνι της πόλης.
Φαίνεται πως οι επιστημονικές γνώσεις του καιρού εκείνου, που ήταν πολύ προχωρημένες στην Αίγυπτο, έδωσαν αφορμή στη λαϊκή φαντασία να δημιουργήσει θρύλους.
Μάλιστα, στο έργο “Κατοπτρικά”, ο σπουδαίος Έλληνας μηχανικός, γεωμέτρης και εφευρέτης Ήρων ο Αλεξανδρεύς έγραφε για τα καταπληκτικά οπτικά φαινόμενα που μπορούν να μας δείξουν οι διάφοροι τεχνικοί συνδυασμοί των επιπέδων και κοίλων κατόπτρων. Επομένως, βάσει αυτών των συνδυασμών κατόπτρων, ίσως η λαϊκή φαντασία ξεκίνησε για να φανταστεί τους μαγικούς καθρέφτες και τα μεγαλεία τους.
Ωστόσο, για να επιστρέψουμε στο Βυζάντιο, τον Μαγικό Καθρέφτη του βυζαντινού παλατιού, όπως προαναφέραμε, τον είχε κατασκευάσει ο Λέων ο Μαθηματικός, αυτός ο τρανός επιστήμονας και εφευρέτης με τις ποικίλες γνώσεις.
Διηγούνταν, μάλιστα, πως είχε κατασκευάσει και μια πελώρια μηχανική χελώνα, η οποία γύριζε από το πρωί έως το βράδυ τους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και τους καθάριζε ως σάρωθρο. Επιπλέον, είχε επινοήσει και τον λεγόμενο “δικαιοκρίτη”, δηλαδή ένα χέρι από κοκκινωπό μάρμαρο, που όριζε τη δίκαιη τιμή στην οποία έπρεπε να πουλιέται κάθε τρόφιμο ή άλλο εμπόρευμα της αγοράς.
Ο βυζαντινός χρονογράφος Ψευδοδωρόθεος αναφέρει ότι ο Λέων ο Μαθηματικός είχε κατασκευάσει και τον λεγόμενο “θαυμαστό πλάτανο”. Ιδού η σχετική περιγραφή:
Ο πλάτανος τούτος ήταν ένα πράγμα θαυμασιότατο και ευμορφότατο και άξιο να το βλέπει ο κάθε άνθρωπος και να το χαίρεται. Ήταν θεόρατος και ολόχρυσος και κρέμονταν από πάνω του κάθε λογής περίτεχνα πλάσματα, όπως πουλιά, λιοντάρια, παγόνια, αλλά και μουσικά όργανα, όλα καμωμένα με το σφυρί και με το αμόνι, από ατόφιο χρυσάφι μοναχά.
Και όταν φυσούσε ο άνεμος, σείονταν και κροτάλιζαν γλυκά και θαρρείς πως όλα τα διαφορετικά μαλαματένια πουλιά κελαηδούσαν καθένα με τη μελίρρυτη φωνή του. Ομοίως έπαιζαν μουσική και τα διάφορα όργανα και άκουγε κανείς υπέροχες μελωδίες.
Μα, όταν πια ο Μιχαήλ ο Γ’ ο Μέθυσος κατασπατάλησε όλο το βιος της Αυτοκρατορίας, αναγκάστηκε, εξαιτίας της αγνωσίας και των κακών συμβούλων του, να εξαφανίσει τον θαυμαστό πλάτανο. Όρισε, λοιπόν, χρυσοχόους να λιώσουν όλα τα μαλαματένια πουλιά και τα παγόνια και τα λιοντάρια και τα μουσικά όργανα και να φτιάξουν νομίσματα, για να θρέψουν τις ακολασίες και τις σπατάλες του Μέθυσου Αυτοκράτορα.
Η είδηση δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “ΜΠΟΥΚΕΤΟ”, στις 07/03/1929…
πηγη: el.gr
About The Author
