Πέθανε η μεγάλη Κορωνιδιάτισσα γκαλερίστα Έπη Πρωτονοταρίου, εκ των δημιουργών του Μπαρμπα Μυτούση

Μία μεγάλη θεραπενίδα της τέχνης έφυγε από τη ζωή πριν λίγα εικοσιτετράωρα. Η Έπη Πρωτονοταρίου με καταγωγή από τη Νάξο και τη Σύρο.

Η Έπη είχε καταγωγή από την οικογένεια των Πρωτονοτάριων της Κορώνου αναφέρει η Πρωτονοταρίου Μαριάννα Του Αντώνη.

Πατέρας της ήταν ο αρεοπαγίτης Αριστείδης Πρωτονοτάριος, ένας από τους γιους του Αντωνίου Πρωτονοτάριου, παλιού δημάρχου της Κορώνου, και αδερφός του Όθωνα Πρωτονοτάριου ο οποίος ήταν ο πατέρας του Οθωναντώνη που διετέλεσε κοινοτάρχης για πάνω από 20 χρόνια κ πέθανε το 2018.
Το πατρικό τους σπίτι είναι το διατηρητέο αρχοντικό στην πλάτσα του χωριού της Κορώνου.
Η Έπη εκτός από τη σημαντική της συμβολή στην εξέλιξη της νεότερης ελληνικής τέχνης, ήταν εξαιρετική εκπαιδευτικός ( δίδασκε για χρόνια την τέχνη στη σχολή Αηδονοπούλου) και υπήρξε επίσης πρωτοπόρος στο παιδικό κουκλοθέατρο με τον μπάρμπα Μυτούση και τις παιδικές εκπομπές του. Για τον μπαρμπα Μυτούση διαβάστε στο τέλος του άρθρου…

Ο Χριστόφορος Μαρίνος ο οποίος είναι ιστορικός τέχνης και επιμελητής εκθέσεων και συνεργάστηκε μαζί της έγραψε γι αυτήν στην “Καθημερινή”:

Η Έπη Πρωτονοταρίου, που έφυγε από τη ζωή την παραμονή των Χριστουγέννων, υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές Ελληνίδες γκαλερίστες, αν όχι η σημαντικότερη. Η πορεία της ταυτίστηκε σε μεγάλο βαθμό με τις πρωτοποριακές τάσεις της ελληνικής τέχνης κατά τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Η Αίθουσα Τέχνης Δεσμός, την οποία διηύθυνε με ακαταπόνητη αφοσίωση μαζί με τον σύζυγό της Μάνο Παυλίδη, προώθησε συστηματικά την ελληνική τέχνη φιλοξενώντας ιστορικές εκθέσεις και αναδεικνύοντας ταλαντούχους καλλιτέχνες.

Η Παρθενόπη Πρωτονοταρίου γεννήθηκε στον Πειραιά το 1933 και μεγάλωσε στην Κυψέλη, στην οδό Ύδρας.

Η καταγωγή της ήταν από τη Σύρα και τη Νάξο. Φοίτησε στην ιδιωτική σχολή της Μίνας Αηδονοπούλου, όπου είχε δασκάλα την πρωτοπόρο παιδαγωγό Ειρήνη Παϊδούση. Στο μάθημα της ιχνογραφίας δασκάλα της ήταν η ζωγράφος Ελένη Θεοχάρη-Περάκη, με την οποία θα συμμετάσχει, ήδη από το 1944, σε παραστάσεις κουκλοθεάτρου στην αίθουσα του Ελληνικού Ωδείου. Τις επόμενες δεκαετίες θα συνεργαστεί σε μόνιμη βάση με το Κουκλοθέατρο Αθηνών «Ο Μπάρμπα-Μυτούσης» δίνοντας τη φωνή της στον χαρακτήρα του Κλούβιου, τον αδερφό της Σουβλίτσας.

Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1951-1959), στο εργαστήριο του Γιάννη Μόραλη. Στην ΑΣΚΤ θα κάνει στενή παρέα με την Νίκη Καναγκίνη και τη Γιούλια Γαζετοπούλου-Σταυρίδου, ενώ θα γνωρίσει και θα συνδεθεί φιλικά με τον συμφοιτητή της Δημήτρη Μυταρά, τον Θόδωρο Παπαδημητρίου, τον Βλάση Κανιάρη, τον Χρίστο Καρά, τον Κώστα Τσόκλη και τον Μίμη Κοντό. Μετά την αποφοίτησή της θα διδάξει στη σχολή Αηδονοπούλου αφήνοντας πίσω της σπουδαίο παιδαγωγικό έργο.

Το 1967 γνωρίζει τον Μάνο Παυλίδη και τον Μάρτιο του 1971 θα διοργανώσουν μια έκθεση με κολάζ της Θεοχάρη-Περάκη στην Αίθουσα Επικοινωνίας Δεσμός, που πολύ σύντομα θα μετονομαστεί σε Αίθουσα Τέχνης Δεσμός. Κάτι παραπάνω από εμπορική γκαλερί, ο Δεσμός θα εξελιχθεί σε αυτό ακριβώς που οραματίζονταν οι δύο ιδρυτές του: ένα πολύπλευρο κέντρο έρευνας, προβολής και επικοινωνίας της σύγχρονης τέχνης.

Στην αυτοβιογραφία του, που κυκλοφόρησε το 2005 από τις εκδόσεις GEMA, ο Άγγλος κριτικός τέχνης Τσαρλς Σπένσερ, ο οποίος είχε συνεργαστεί με το ζεύγος Παυλίδη, εξαίρει την προσωπικότητα και τις ικανότητες της Πρωτονοταρίου: «Ένας θαυμάσιος άνθρωπος, που συνδυάζει ζεστασιά και χιούμορ με απεριόριστο ενθουσιασμό και οξύτατη ευθυκρισία. Όπως ανακάλυψα, είναι καταπληκτική συντονίστρια και κυνηγάει τη λεπτομέρεια με αποτελεσματικό ζήλο. Όλοι οι καλλιτέχνες του Δεσμού επωφελήθηκαν από το μητρικό ενδιαφέρον της, καθώς και από ένα επαρκώς πληροφορημένο κριτικό μάτι».

Όσοι είχαν την τύχη να γνωρίσουν την Έπη δεν μπορούν παρά να συμφωνήσουν με τον Σπένσερ. Αξίζει μάλιστα να σταθεί κανείς στον χαρακτηρισμό «συντονίστρια», που παραπέμπει στον όρο «επιμελήτρια». Πράγματι, η Έπη δεν ήταν μια τυπική γκαλερίστα: η ίδια παραδεχόταν συχνά ότι οι πωλήσεις δεν ήταν το φόρτε της και δεν είχε ποτέ ασχοληθεί με τα οικονομικά της γκαλερί. Εκείνο που πραγματικά την ενδιέφερε ήταν η συνεργασία και η συνομιλία με τους καλλιτέχνες και, φυσικά, το στήσιμο των εκθέσεων. Η Έπη καταλάβαινε τους καλλιτέχνες και μπορούσε να ασπαστεί μια τολμηρή ιδέα ή μια καθαρά αντιεμπορική πρόταση, διότι απλούστατα ήταν και η ίδια καλλιτέχνις. Η παρακαταθήκη της είναι τεράστια. Κι αυτό το γνωρίζουν καλά οι γνώστες και οι μελετητές της ιστορίας της σύγχρονης ελληνικής τέχνης.

* Ο Χριστόφορος Μαρίνος είναι ιστορικός τέχνης και επιμελητής εκθέσεων. Συνεργάστηκε με την Έπη Πρωτονοταρίου για την έκθεση «Λεπτομέρειες μιας περιπέτειας: ΔΕΣΜΟΣ στα χρόνια του ’70 και του ’80» (Art Seen, Λευκωσία, 2019).

Ο μπάρμπα Μυτούσης…

Ένα μάτσο εφημερίδες, φτηνά υφάσματα και λίγη κόλα συνέθεσαν τα παιδικά όνειρα μιας ολόκληρης γενιάς. Ο Μπάρμπα Μυτούσης, ο καλοκάγαθος θείος, ο Κλούβιος και η Σουβλίτσα τα ανιψάκια του συνέδεσαν για δέκα ολόκληρα χρόνια στη τηλεόραση και 45 χρόνια σε όλη την Ελλάδα την αποτελεσματικότερη… απόδραση της πιτσιρικαρίας από τη πραγματικότητα.

Ηταν το δικό τους «μαγικό χαλί» με το οποίο ταξίδευαν στη χώρα του ονείρου και του παραμυθιού.

Ο Μπαρμπα Μυτούσης τα είχε τα χρονάκια του όταν έκανε το τηλεοπτικό του ντεμπούτο στα 1966. Είχε… γεννηθεί την 1^η Μαρτίου 1939 από την Ελένη Θεοχάρη Περάκη στην Αθήνα. Μεγάλωσε δύσκολα με Πόλεμο και Κατοχή. Πάντα όμως είχε τη διάθεση να διασκεδάζει τους μικρούς του φίλους.

Η Ελένη Κοτσίρη και η Επη Πρωτονοτάριου στη διάρκεια παράστασης

Μέσα στα ταραγμένα εκείνα χρόνια τριγυρνούσε την Ελλάδα δίνοντας παραστάσεις προσπαθώντας να χορτάσει γέλιο τα πεινασμένα – κυριολεκτικά – παιδάκια.

Την 1^η Νοεμβρίου 1966, ημέρα Τρίτη, ο καλοκάγαθος θείος, η παμπόνηρη Σουβλίτσα και ο αγαθούλης Κλούβιος, τελευταία άφιξη στις παραστάσεις εμπνευσμένος από τις Κλαψωδίες της Αλκης Ζέης, έκαναν την εμφάνισή τους στους ελάχιστους τηλεθεατές που διέθεταν τότε τηλεοπτικές συσκευές.

Η εκπομπή αρχικά ήταν 15ήμερη και διαρκούσε 15 λεπτά. Από τον Φεβρουάριο του 1967 όμως έγινε εβδομαδιαία και ημίωρη.

Η Ελένη Θεοχάρη Περάκη τον καιρό της εκπομπής

Ποιοι όμως κρύβονταν πίσω από τις κούκλες; Η Ελένη Θεοχάρη Περάκη ήταν η δημιουργός του «Κουκλοθεάτρου Αθηνών». Είχε γεννηθεί στην Αλεξάνδρεια το 1919, είχε σπουδάσει Ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι κι από τα είκοσι χρόνια της δόθηκε ολόψυχα στο δημιούργημά της. Οι κούκλες, φτιαγμένες από φτηνά υλικά, έπαιρναν ζωή από την ίδια και τις συνεργάτιδές της.

Όλο το επιτελείο της εκπομπής. Από αριστερά η σκηνογράφος Ανθούλα Ξανθού, η Επη Πρωτονοτάριου, η Ελένη Κοτσίρη και η Κούλα Κατσούρη

Τρεις ηθοποιοί, η Ελένη Κοτσίρη που έγραφε και τα κείμενα, η Επη Πρωτονοτάρου και η Κούλα Κατσούρη που είχε και τις δημόσιες σχέσεις ήταν ο βασικός πυρήνας. Από κοντά και η σκηνογράφος Ανθούλα Ξανθού – Σταυριανού.

Τη μουσική είχε αναλάβει η Ερση Παπαστάμου.

Η Ελένη Θεοχάρη Περάκη σε φωτογραφία του 1980 με τους αγαπημένους της ήρωες

Από το 1970 το «Κουκλοθέατρο Αθηνών» απέκτησε και στέγη, εκτός τηλεόρασης. Στο θεατράκι της ΧΕΝ όπου κάθε χειμώνα έδινε παραστάσεις, ενώ το καλοκαίρι γύριζε την περιφέρεια.

Η εκπομπή αγαπήθηκε από μικρούς και μεγάλους. Για δέκα ολόκληρα χρόνια είχε σταματήσει το ρολόι του χρόνου. Όλα αυτά τα χρόνια ούτε ο θείος, ούτε τα ανίψια μεγάλωσαν.

Την Πρωτοχρονιά του 1976 μεταδόθηκε το τελευταίο επεισόδιο. Την επόμενη Πέμπτη προβλήθηκε μια ξένη παραγωγή, το «Μπράντι Κιντς» κι αμέσως μετά πήραν τη θέση του τα «Ελληνικά παραμύθια», μια σοβαρή προσπάθεια για να αποδοθούν με θεατρικό τρόπο τα λαϊκά παραμύθια.

Ακούστε ένα επεισόδιο της σειράς

Οι τίτλοι των επεισοδίων των πρώτων εκπομπών

Η περιέργεια της Σουβλίτσας (1-11), η ακαταστασία της Σουβλίτσας (15-11), η τεμεπλιά του Κλούβιου (29-11), ο πονόδοντος και το πιπέρι (13-12), ο Αη Βασίλης (27-12), η σάκα (10-1), η σουβλίτσα ζωγράφος (24-1), η Σουβλίτσα ζαχαροπλάστης (7-2), ο Κλούβιος, η Σουβλίτσα και τα μαθήματα (14-2), η Σουβλίτσα και ο Παπίνος (21-2), ο Κλούβιος και η Σουβλίτσα μασκαράδες (7-3), το τσίρκο Μπάλο Μπάκα (14-3), η καρδερίνα στο κλουβί (21-3), το μικρούτσικο το Νιό (28-3).